Гликoзидтep

Гликoзидтep —біpқaтap мoнo нeмece oлигocaxapидтepдің cпиpттepмeн, aминдepмeн, фенолдардың қocындыcынaн туaтын зaт. Түзілуі гликoзилтpaнcфepaзaлapдың, aл ыдыpaуы — гликoзидaзaлap әcepімeн өтeді. Гликoзидтepдің біp түpі — нуклeoзидтep. Олap гeтepoциклді aзoт нeгізі бap pибoзaлap мeн дeзoкcиpибoзaлapдaн тұpaды. Нуклeин қышқылдapының құpaмынa кіpeді.

Гликозид молекуласының типтік құрылымы екіге бөлінеді: алгикон және гликон.

Гликозидтердің негізгі топтарымен танысайык.

жүрек гликозидтері, цианогендік гликозидтер, глюкозинолаттар, сапониндер және антрахинон, Флавоноидтар жатады.

Сахаридтің қалдықтарынан тұратын аймақ гликон деп аталады, ал сахарид емес молекулаға сәйкес келетін аймақ агликон бөлігі деп аталады.

Жүрек гликозидтері

Жүрек гликозидтері – бұл жүректің жедел немесе созылмалы жеткіліксіздігі кезінде, миокардтың жиырылу күшін жоғарлататын ДЗ.

Жүрек гликозидтері-өсімдік тектес, айқын кардиотоникалық әсер көрсететін заттар. Жүректің ишемиялық ауруы, этиологиялы миокард зақымдануы, жүректің жиырылу ырғағының бұзылуы нәтижесінде жүрек жетіспеушілігін емдеуде қолданылады. Жүрек гликозидтері гидролизге оңай ұшырайды
Жүрек гликозидтерінің молекулары 2 бөліктен тұрады қантты (гликон) және қантсыз (агликон), олар бір бірімен эфир байланыстары арқылы жалғасады. Гликондар жүрек гликозидтерінің фармакокинетикасына әсер етеді. Гликондар табиғатта кең тараған қанттермен беріледі Д-глюкоза, Д-фруктоза, Д-ксилоза, L-рамноза, сонымен қатар тек қана жүрек гликозидтері құрамына кіретін қантамырмен – Д-дигитоксоза, Д-цимароза, Д-алеандрозамен беріледі. Спецфизикалық қанттары бар жүрек гликозидтері бауырда биотрансформацияға баяу ұшы райды және ұзақ әсер етеді.
Агликондар биологиялық белсенділіктің тасушалары болып табылады, сонымен қатар жүрек гликозидтерінің фармакокинетикасына әсер етеді. Олардың цис-пішіндемесі бар сақиналы (циклопентанпергидрофенантрен) стероидты құрылысы бар. Стероидты сақинадағы метилды және альдегидты топтар кардиотоникалық әсерді күшейтеді.

Цианогендік гликозидтер

Олар аминқышқылдарының қосылыстарынан алынған α-гидроксирлі нитрил гликозидтері ретінде анықталады., қатерлі ісік ауруларын емдеуге арналған дәрі-дәрмектер ретінде зерттейді және олар медицинада өте танымал; олар тиімсіз және қауіпті Дәрігердің рұқсатымен ғана қолдану керек. [pic 1] 

Глюкозинолаттар

[pic 2]

Глюкозинолаттар әртүрлі жеуге болатын өсімдіктерде кездеседі, мысалы. орамжапырақ (ақ қырыққабат, қытай қырыққабаты, брокколи ), Брюссель өскіндері, сарымсақ, желкек, каперс, және шалғам мұнда бұзылу өнімдері көбінесе ерекше дәмнің маңызды бөлігін құрайды. Глюкозинолаттар осы өсімдіктердің тұқымында да кездеседі.[1]

Осы өсімдіктерді жұтатын организмдер үшін жағымсыз әсерлердің қатарына қоршаған ортаның прокарциногендерінің бауыр биоактивациясы жатады, бұл цитохром Р450 изоформаларына күрделі әсер ету өнімі. Сонымен қатар, бұл қосылыстар теріні тітіркендіріп, гипотиреоз және подагра тудыруы мүмкін.

Сапониндер

Көптеген «сабын түзетін» қосылыстар гликозидтер болып табылады. Гликозидті сапониндердің агликон бөлігі тетрациклді стероидтардан тұрады. Олар құрылымдық жағынан гетерогенді, бірақ жалпы функционалдық сипаттамаларға ие.

Олардың құрылымында   жоғары гидрофильді гликон бөліктері мен эмульгаторлайтын қасиет беретін күшті гидрофобты агликонды аймақтарға ие, сондықтан оларды жуғыш заттар ретінде пайдалануға болады.

Сапониндер өсімдіктер тұқымдастарының кең спектрінде кездеседі, олардың арасында лилиастар тұқымдасына жататын түрлер бар Нартециум Narthecium ossifragum.