Денелер мен бұйымдардың массасын есептеу. Күштер жүйесіне тең әсерді аналитикалық және геометриялық тәсілмен анықтау

№1 практикалық сабақ (3 сағат)

Тақырыбы: Денелер мен бұйымдардың массасын есептеу. Күштер жүйесіне тең әсерді аналитикалық және геометриялық тәсілмен анықтау. Күштерді графиктік тәсілмен қосу.

Сабақтың мақсаты: Әртүрлі материалдан дайындалған денелер мен бұйымдардың массасын анықтай білу, жинақталатын және жинақталмайтын күштерге тең әсерді аналитикалық әдіспен геометриялық сызбалардың көмегімен есептеу.

Скаляр және векторлық шамалар туралы түсінік

Физикалық шамалар скалярлық, не векторлық болуы мүмкін. Скалярлық шама (скаляр) деп тек қана сандық мәнімен сипатталатындар айтылады. Скалярлық шамаларға мысал болатындар: уақыт t, масса m, температура T, электр заряды q және т.б. Скаляр шамалар оң да, теріс те болуы мүмкін және алгебралық түрде қосылады. Өлшем бірліктеріне ие.

Векторлық шама (вектор) деп, сандық мәндерімен және де бағытымен сипатталатындар айтылады. Вектор төбесі түртілген кәдімгі үлкен әріптермен белгіленеді, бұл дегеніміз векторлық шама дегенді білдіреді. Векторлық шамаларға мысал болатындар: күш жылдамдық , үдеу , магниттік индукция және т.б. Векторлық шамалар геометриялық түрде қосылады және графиктік тәсілмен анықталады.[pic 1][pic 2][pic 3][pic 4]

Өзара анықталған қатынастармен байланысқан масса мен күш механикада негізгі және өз алдына бөлек бір ұғым болып саналады. Араларындағы қатынастармен аксиомалар, тұжырымдар және негізгі заңдар тағайындалып, механиканың негізі болып қаланады, онда алғашқы сабақта осы шамалармен айналысамыз.

Масса – дененің гравитациялық және инерциялық қасиеттерін сипаттайтын физикалық шама. Миллиграмм, грамм, кг, ц, тоннамен өлшенеді.

Күш дегеніміз, нәтижесінде дене үдеу ала түсетін немесе деформацияланатын, денелер арасындағы механикалық өзара әсерлердің мөлшері. Күштердің әсер ету сызығы деп, олардың бағыты бойынша екі жаққа шексіз жүргізілген түзуді айтады. Күш векторлық шама болып табылады және үш параметрімен: сан мәнімен немесе модулімен, түсу нүктесімен және әсер ету бағытымен сипатталады.

Күштер Халықаралық жүйеде Ньютонмен (Н) өлшенсе, техникалық жүйеде килограмм-күшпен (кгс) есептеледі. СИ және техникалық жүйелердегі күш бірліктері арасындағы қатынастар қорытындысын келтіреміз: 1кгс=9,81Н және 1Н=0,102 кгс. Сонымен қатар үлкен өлшем бірліктері: 1кН=103Н және 1МН=106Н қолданылады.

Қатты дененің бір нүктесіне түсірілген күш шоғырланған деп аталса, бет немесе көлем бойынша және сызық бойымен әсер ететіндері таралған деп аталады.

Тапсырма №1. Әртүрлі материалдан дайындалған өлшемдері а×в×h немесе d×h болатын бұйымның массасын табыңдар.