Омырткалылар жәндіктер

Жердің пайда болуы заттардың саралануымен қатар жүрді, нәтижесінде Жердің химиялық құрамы, агрегаттық күйі және физикалық қасиеттері бойынша ерекшеленетін қабаттарға — геосфераларға бөлінді. Жер геосферасын құрайтын келесі қабаттарды ажыратуға болады: ядро, мантия, литосфера, гидросфера, атмосфера, магнитосфера. Бұдан басқа, біз биосфера мен ноосфераны қарастырамыз. Сонымен қатар антропосфераны, техносфераны, социосфераны талдауды да қарастыруға болады.

Геосфера қабаттары сыртқы және ішкі геосфералар болып бөлінеді. Сыртқы геосфераға атмосфера, гидросфера, биосфера жатады. Ішкі Геосфераға ядро, мантия және жер қыртысы жатады.

Геосфералар негізінен олардың құраушы заттарының тығыздығымен ерекшеленеді. Ең тығыз заттар планетаның орталық бөліктерінде шоғырланған. Ядро жердің массасының 1/3 бөлігін, беткі қатты қабығы мен мантия 2/3 бөлігін құрайды.

Барлық жер қабықтары өзара байланыста болады және бәр-біріне өтіп жатады: гидросфера әрдайым литосфера мен атмосферада, атмосфера литосфера мен гидросферада және т.с.с. Жердің ішкі қабықтары атмосферамен, гидросферамен және литосферамен тығыз байланысты. Мантия мен ядродан басқа барлық қабықтарда биосфера бар, яғни тіршілік іздері кездеседі.

Жердің ядросы біздің планетамыздың орталық аймағын алып жатыр және 2900 км тереңдікте орналасқан. Ядроның орташа радиусы шамамен 3500 км. Ядро екі бөліктен тұрады:

• ішкі ядро — диаметрі 2200 км болатын шар, оны ғалымдар темір (80%) және никель (20%) құрайды деп тұжырымдайды. Жер қойнауындағы қысым кезіндегі тиісті қорытпа шамамен 4500 °c балқу температурасына тен;
• сыртқы ядро-никель мен күкірт қоспасы бар сұйық балқытылған темір. Бұл қалыңдығы 2900-5000км болатын шар қабаты. Жердің ішкі ядросы қатты және сыртқы ядросы сұйық болып қалуы үшін жердің ортасындағы температура 4500 °C-тан аспауы керек, бірақ 3200 °C-тан төмен болмауы да керек.

Жердегі магнетизмнің табиғаты туралы идеялар сыртқы ядроның сұйық күйімен байланысты. Жердің магнит өрісі өзгермелі: магниттік полюстердің орны жылдан жылға өзгеріп отырады. Палеомагниттік зерттеулер, мысалы, соңғы 80 миллион жыл ішінде өрістің күші өзгеріп қана қоймай, сонымен қатар бірнеше рет жүйелі түрде магнит өрісі ауысуы орын алғанын көрсетті. Осы процес нәтижесінде Жердің солтүстік және оңтүстік магниттік полюстері орын ауыстырды. Полярлықтың өзгеру кезеңінде магнит өрісінің толық жойылу сәттері де болуы мүмкін. Магнит өрісі динамо - машинаның эффектісі деп аталатын өздігінен қозғалатын динамо  процесс арқылы жасалады деп болжанады. Ротордың (қозғалмалы элементтің) немесе динамоның рөлін жер өз осінен айналған кезде қозғалатын сұйық ядроның массасы ойнай алады, ал қоздыру жүйесі ядро сферасында жабық айналатын токтармен қалыптасады деп тұжырымдалады.

        Мантия-бұл жердің ең қуатты қабығы, ол жердің массасы мен көлемінің көп бөлігін алады. Ол сонымен қатар екі шар қабаты түрінде болады — төменгі және жоғарғы мантия. Мантияның төменгі бөлігінің қалыңдығы-2000 км, жоғарғы жағы — 900 км. Мантияның химиялық құрамы туралы мәліметтер қуатты тектоникалық көтерілістер нәтижесінде жоғарғы горизонтқа түскен ең терең магмалық тау жыныстарын талдау негізінде алынады. Мантияның тығыздығы мен химиялық құрамы ядро құрамы сипаттамаларынан күрт ерекшеленеді. Мантия силикаттардан (кремний негізіндегі қосылыстар), ең негізгісі оливин минералынан тұрады. Жоғары қысымға байланысты мантия заты кристалды күйде болуы мүмкін. Мантияның температурасы шамамен 2500 °C-ты құрайды. Астеносфера — жоғарғы мантияның төменгі балқытылған күйдегі бөлігі. Бұл жоғарғы мантия мен литосфераның астындағы қабат, ал литосфера оның үстіде қалқып тұрғандай болады. Жалпы алғанда, литосфера, астеносфера және мантияның қалған қабаттары үш қабатты жүйе ретінде қарастырылуы мүмкін, олардың әрқайсысы басқа компоненттерге қатысты қозғалмалы болады.