Антропосоциогенез

Өзіндік жұмыс

1. АНТРОПОСОЦИОГЕНЕЗ – бұл адамның пайда болуы мен эволюциясы, Homo sapiens-тің қоғамның қалыптасу процесінде түр ретінде қалыптасу проблемасын білдіретін термин. Антропосоциогенез мәселелері Жаратылыстану және әлеуметтік-гуманитарлық пәндерге жатады. Жаратылыстану ғылымындағы антропосоциогенез туралы идеялардың негізінде биологиялық және әлеуметтік арасындағы диалектикалық қатынастарды түсіндіретін даму теориясы жатыр. Антропосоциогенез проблемаларының ішінде ең ескісі-соңғы жануардан бірінші адамға өту мәселесі. Адамның сапалы сенімділігінің критерийлері ретінде екі жақты, ақыл, сана, артикуляциялық сөйлеу, қару-жарақ қызметі, техникалық қабілеттер ұсынылды. Қазір антропологтар адамның көптеген ерекшеліктері мүлдем жаңа белгілерді көрсетпейді деп санайды (адамдарда мұндай белгілер бар, бірақ олар аз-еркін қол, түзу, күрделі ми), бірақ типтік жер үсті омыртқалыларға да, типтік сүтқоректілерге де, типтік приматтарға да тән белгілердің күшеюі. Антропосоциогенез кезінде алынған жаңа сапаның маңызды айырмашылығы-жасанды құралдарды жүйелі өндіруге негізделген адамның қоршаған ортамен қарым-қатынасының түбегейлі өзгеше түрі. Бұл әрекет үшін тек биологиялық заңдылықтар (биологиялық эволюция факторлары): мутация процесі, популяция толқындары, гендік дрейф, оқшаулау және табиғи сұрыптау жеткіліксіз. Гоминидтерден адамға секірудің мәні туралы мәселе антропологиялық әдебиетте кеңінен талқыланады. Қазіргі уақытта адамның шығу тегі туралы стадион тұжырымдамасынан бас тарту бар. Келіспеушіліктердің мәні қазба қалдықтары шынайы адам деп саналатын сипаттамалардың пайда болуы арасындағы үлкен уақыт айырмашылығын көрсетеді: түзу құралдар мен ұжымдық аң аулау басталғанға дейін пайда болды, ал күрделі ұйымдастырылған ми барлық басқа белгілерге қарағанда әлдеқайда кешірек пайда болды. Морфологиялық ұйымның ерекше белгілері, құралдарды қолданудан ауысу, ойлау, ерік-жігер, тілдің қалыптасуының басталуы 30-40 мың жыл бұрын Cro-Magnon сияқты адамның ата-бабасының өмір сүру кезеңіне жатады. Нәсілдік айырмашылықтардың ежелгі дәуіріне, территориясына және сапиенизация орталықтарының санына қатысты келіспеушіліктер бар (моноцентризм мен полисцентризмді жақтаушылар арасындағы пікірталастар). Қазіргі көзқарас бойынша гоминидтердің эволюциясы сызықтық процесс болған жоқ, филогенездегі өзгерістер жылдамдығының айтарлықтай өзгеруі мүмкін
2. Жалпы адамзаттық мүдделер мен қажеттіліктер ‐қоғамдық даму қажеттіліктеріне, адамзат атаулының мүдделеріне сәйкес келетін мүдделер мен кұндылықтар. Олар тап үстілік, ұлттық, аймақтық және басқа да жеке мүдделер басымдығына ие. Біздің кезімізде негізгі буын болып адамзаттың тіршілік етуіне қауіп төндіретін қарама-қайшылықтарды шешу табылады. Жаңа тарихи артықшылықтарды сезіну казіргі дәуірдің негізгі объективті императив болып отыр.
3. Жалпы адамзаттық құндылықтар жеке тұлғаның бойында өмірге келген сәтінен бастап бірге дамиды, жасы ұлғайған сайын қоршаған ортасына сәйкес бірге қалыптастады. Тәрбие мен оқытудағы адамгершілікке бағытталған идеалдар құндылықтар деп қарастырылады. Оларға: шындық, қайырымдылық, тұлға, бостандық, махаббат, шығармашылық және т.б. жатады. Құндылықтар идеалдарды қабылдау немесе қабылдамау сезімі арқылы айқындалып, ақыл-ой, сана арқылы қабылданады, құрметтеу, қошаметтеу, қабылдау тәрізді ұмтылысты білдіреді. Бұл сезім мен ақыл-ойдың ұштасуын және сол арқылы адамның іс-әрекетін белгілейді. Құндылықтар сезім арқылы қабылданады, сана арқылы түсінуге болады. Соның нәтижесінде тұлға құндылықты игереді де, іс-әрекет етеді. Осы аталмыш құндылықтардың бастау көзі халықтың мол мұрасында. Ол мұра – халық пайда болғалы онымен бірге жасасып, бірге дамып келе жатқан құнды дүниелер. Жалпы адамгершілік құндылықтардың мәні мен мазмұндары көне заманнан бүгінге дейін философия, әлеуметтану, мәдениеттану, этика, эстетика, психология, педагогика ғылымдарында кеңінен қарастырылып, қоғам ерекшеліктері мен сұраныстарына орай талданып, жүйеленіп келеді. Қазіргі күрделі әрі аумалы-төкпелі заманда құндылықтар жүйесінің алатын орны ерекше. Құндылықтарға бейімделу адамзатқа тән. Болмыс құбылыстарының құндылықтарынсыз әлеуметтік жан иесі ретіндегі адамның іс-әрекетінің де, өмірінің мәні де болмайды.