Крынiцы для напiсання сачыненняу малодшымi школьнiкамi

КРЫНІЦЫ ДЛЯ НАПІСАННЯ САЧЫНЕННЯЎ МАЛОДШЫМІ ШКОЛЬНІКАМІ

Сачыненне — гэта від працы па развіцці звязнага маулення вучняу. Яго напісанне — дастаткова складаны працэс. М. Р. Львоу так вызначае сутнасць паняцця «сачынен¬не»: «Гэта самастойная пісьмовая праца вуч¬няу, выказванне імі ўласных думак, перажыванняу, меркаванняу; гэта вучэбная ра¬бота, практыкаванне у развіцці маулення, у пабудове тэксту; у той жа час сачыненне з'яуляецца сродкам самавыражэння асобы школьніка, яго жыццёвай пазіцыі, яго унутранага свету». Вучыць пісаць са¬чыненне — значыць развіваць творчыя за¬даткі, мастацкія уяуленні школьнікаў, паглыбляць ix веды, выпрацоуваць уменнні дакладна i вобразна перадаваць пісьмова свае пачуцці i думкі.

Стварэнню уласных тэкстау неабходна вучыць паступова i мэтанакіравана. Настауніку трэба памятаць, што стварэнне тэксту-апісання, як i яго інтэрпрэтацыя, — гэта рашэнне перш за усё эмацыянальнай i мысліцельнай задачы, а потым толькі — лінгвістычнай, таму што «ва усякай дзейнасці задума папярэднічае канкрэтным аперацыям i выбару сродкау для ix ажыццяулення».

Важным звяном шматграннага працэсу развіцця маулення школьнікау з'яуляецца работа над выпрацоукай умення складаць тэксты-anicaннi. У школе прадугледжана мэтанакіраваная работа па фарміраванні уменняу пісаць сачыненні, ствараць выказванні апісальнага характару. Праграма рэгламентуе работу па нanicaннi сачыненняу-апісанняу вучнямі на уроках беларускай мовы (у колькасным i тэматычным ракурсе). Праграма па беларускай літаратуры скipoyвae на засваенне тэарэтыка-метадычных паняццяў, якія мяжуюцца з мауленчазнаучымі: «пейзаж», «партрэт літаратурнага героя» i інш. Зыходзячы з тэорыі мауленчай дзейнасці, аналізу пісьмовых выказванняў вучняу, можна вылучыць асноуныя уменні, неабходныя для стварэння тэкстау-апісанняу:

а) умець бачыць предметы навакольнай рэчаіснасці (назіраць);

б) знаходзіць апісанне сярод іншых тыпаў выказванняу, вызначаць яго асаблівасці;

в) раскрываць тэму i асноуную думку выказвання;

г) адбіраць i сістэматызаваць матэрыял для апісання предмета, з'явы;

д) удасканальваць тэкст.

Галоуная задача навучання — асэнсаванне школьнікамі сваей мауленчай практыкі, накіраванай на фарміраванне умення ства¬раць Тэкст-апісанне. Для яе вырашэння мэ-тазгодна выкарыстоуваць такія асноуныя прыёмы навучання: 1) зместавы, кампазіцыйны i моуны аналізы тэксту-апісання; 2) супастауляльны аналіз навуковых i мастацкіх апісанняу; 3) пераканструяванне мастацкіх апісанняу у навуковыя i наадварот.

Аналіз структуры мауленчых актау дазваляе вылучыць шэраг перадтэкставых этапау. Патрэбна адзначыць, што падзел на перадтэкставы i тэкставы этапы работы у працэсе канструявання тэксту сачынення умоуны: на практыцы ні адзін фрагмент тэксту у працэсе напісання без дадатковай перадтэкставай работы не абыходзіцца.

Падрыхтоука да сачынення уключае на¬ступныя этапы:

1)размеркаваная у часе падрыхтоука, г. зн. назапашванне неабходных уражанняу, ведау, уменняу" выкарыстоуваць моуныя сродкі, ажыццяуляць прадуктыуную мауленчую дзейнасць на уроках па ycix прадметах;

2) непасрэдная падрыхтоука, г. зн. стварэнне мауленчай сітуацыі; арганізацыя назіранняу (самастойных, на экскурсіі, у класе), абмеркаванне асноунай думкі апісання, асаблівасцей моуных сродкау i інш.

Выхаваучая роля сачыненняу-апісанняу залежыць ад падбору тэмы, ідэйнай накіраванасці яе раскрыцця (этасны аспект), эмацыянальнага узроуню работы над сачыненнем (пафасны аспект), сувязі з жыццём, правільнага разумення прадмета маўлення (логасны аспект).

На этапе навучання сачыненням-апісанням вялікая роля належыць выкарыстанню патэнцыялу тэкставых дыктантау розных відау (вольныя, творчыя i шш.), а таксама