Жургеновтын публицистикасы

ЖҮРГЕНОВТЫҢ ПУБЛИЦИСТИКАСЫ

Серикпаева А.М.

КазНАИ им. Т. Жургенова, г. Алматы, Республика Казахстан

научный руководитель – к.ф.н., доцент Жапарова Б.К.

Аннотация

Темірбек Жүргенов-қазақ мәдениетінің тіректерінің бірі. Ол көрнекті мемлекет және қоғам қайраткері, публицист, білім, мәдениет және өнердің дамуына зор үлес қосқан қазақ мәдениетінің терең білгірі ретінде танымал. 

Ол марксизм-ленинизм классиктерінің шығармаларын қазақ тіліне аударған алғашқы аудармашылардың бірі. Жүргенов - Орта Азия мен Қазақстанның мәдени құрылысы тарихының алғашқы зерттеушілерінің бірі. Қазақстан мен Орта Азияның статистикалық және демографиялық материалдарын жинады, әдеби және мұрағаттық дереккөздерді (түпнұсқаларды) зерттеді. Жүргенов ұлттардың рухани жақындасуында аударма ісін жоғары бағалады. "Басқа халықтардың — Одақтың классиктері мен Кеңес жазушыларының аудармалары,— деп жазды ол, - қазақ халқын Одақ пен Батыстың үздік әдеби шығармаларымен жақындастырып, қазақ шығармашылығындағы интернационалдық байланыстарды нығайтты". Оның қатысуымен Пушкин, Лермонтов, Гоголь, Лев Толстой, Горький және басқа да жазушылардың шығармалары қазақ тілінде жарық көрді.

Орынборда рабфакта екі жыл оқығаннан кейін Ташкентке Орта Азия мемлекеттік университетіне жолдама алып, заң факультетіне оқуға түсіп, үздік бітірді. Оның қазақ жерлерін әкімшілік-шаруашылық позицияларынан аудандастыру туралы дипломдық жұмысы жоғары бағаланып, жеке кітап болып басылды. Темірбек университетте мемлекеттік құқықты оқытуға және ғылыми жұмыстармен айналысуға қалдырылды. Сол кезде оның көптеген ғылыми зерттеулері мен публицистикалық материалдары баспа беттерінде жарияланды. Ол 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысының тақырыбына ерекше назар аударды. Белсенді қоғамдық өмір бүкіл Түркістанда жас жігітті дәріптеді.

Сөз қадірін білетін Темірбек Жүргеновтің 1920 жылы Орынборда «Ұшқын» газетінде жарық көрген «Переводчиктің қиялы» атты сықақ өлеңі оның сөз өнерінде қара жаяу еместігін танытады. 1924 жылы «Қызыл Қазақстан» журналының №4 санында жарияланған «Меруерт» әңгімесі сол кезеңдегі ең өзекті мәселе – әйел теңдігі мәселесіне арналған.

1918-1921 жылдары Торғай ,Ырғыз, Ақмешіт қалаларында түрлі кеңестік ұйымдарда еңбек етіп, компартия қатарына қосылды, "Қазақ мұңы" ("Қазақ мұңы") газетінің жауапты хатшысы болды.

Тұрмағамбет Ізтілеуовке «Шахнаменің» тұңғыш қазақшаға аудартуы «Хан Кене», «Жалбыр», «Шұға» пьесаларының алғашқы көрсетілімдері Темірбек Жүргеновтің тынымсыз еңбегінің нәтижесі болып табылады.

Т. Қ. Жүргеновтің 30-шы жылдардағы Қазақстан әдебиеті мен өнерінің өрлеуіндегі ерекше жемісті рөлі жалпыға бірдей танылды. А. В. Затаевич ол туралы "қазақ халқының 1000 әні"кітабына өз жазбаларында былай деп жазды:

«Темірбек Жүргенов-ақылды және байсалды жас қазақ, сыр-Дарьян әндерінің негізін қалаушы, маған Хивадан шыққан Конрат тектес әндердің өте құнды хабарламаларын берді. Өкінішке орай, менің барлық күш-жігеріме қарамастан, мен оның Отанының ескі ән шығармашылығында бұл адамның кең хабардарлығын толық пайдалана алмадым!»