Вокализмдердің емлесі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРҒЫ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

Ш. УӘЛИХАНОВ АТЫНДАҒЫ КӨКШЕТАУ УНИВЕСИТЕТІ КеАҚ

Педагогикалық институт

Қазақ тілі мен әдебиеті кафедрасы

Курстық жұмыс

Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы

Тақырыбы: Вокализмдердің емлесі

Орындады: __________

Жеткеші:    __________ аға оқытушы Жукенова С.К.

Қорытынды баға:__________

Көкшетау қаласы, 2023 жыл[pic 1]

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ.......................................................................................................................3

I Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы.........................................................................5

1.1 Қазақ тіліндегі вокализмдердің классификациясы .............................................5

II Қазақ тілінің дауысты дыбыс жүйесі................................................................18

2.1 Қазақ лингвистикасындағы вокализмдердің емлесі..........................................18

Практикалық бөлім.....................................................................................................24

ҚОРЫТЫНДЫ..........................................................................................................25

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.....................................................27

[pic 2]

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі: 

Бұл ғылыми зерттеу жұмысы қазақ тілінің орфографиялық ерекшеліктерін зерттеуге арналған. Орфография – ұлттық мәдениеттің маңызды құрамдас бөлігі, жалпыға міндетті орфографиялық ережелер жиынтығының болуы – қоғамның мәдени сауаттылығының бір белгісі.

Қазақ орфографиясы ұзақ тарихи даму кезеңдерінде дамыды, сонда да оның негізгі қағидасына да, қазіргі жағдайына да сәйкес келмейтін емлелер де баршылық.

Тілдің емле жүйесі принциптер жиынтығымен анықталады, олардың негізгісі морфологиялық принцип болып табылады. Қазіргі емле нормасы, біріншіден, жүзден астам емле ережелерін білуді, екіншіден, ережелерден көптеген ерекшеліктерді, үшіншіден, сөздік сөздердің емлесін және ережелермен реттелмеген сөздерге байланысты мәселелерді қарастырады. Қазақ тілінің емле жүйесі объективті түрде күрделі екені анық. Сөздік саласындағы белсенді процестер, сонымен қатар, әдеби тілге жаңа кірме сөздердің қосылуы да қосымша қиындықтар туғызады.

Тілдегі барлық сөздердің қалай жазылатынын білу мүмкін емес. Белгілі бір мәселе туындаған кезде сілтеме жасау үшін нормативтік дереккөздерді білу өте маңызды.

Себебі қазіргі уақытта сауаттылық, жазу мәдениеті төмендеп жатқандықтан, бұл ғылыми жұмыстың тақырыбы өзекті  тақырыптардың бірі болып табылады.

Курстық жұмыстың мақсаты: қазақ тіліндегі вокализмдердің емле жүйесін талдау.

Курстық жұмыстың міндеттері:

1. орфография туралы жалпы түсінік беру;

2. қазақ тіліндегі вокализмдердің құрылымын зерттеу;

3. қазақ тіліндегі вокализмдердің емле жүйесін талдау.  

Зерттеу объектісі: қазіргі қазақ тілінің фонетикасы.

Курстық жұмыстың әдісі: зерттеу, жинақтау, саралау, талдау, қорытындылау.

Курстық жұмыстың теориялық негізі: ғылыми жұмыс тіл ғылымының  фонетика саласын зерттеуші - ғалымдардың еңбектері негізінде жазылды. Іс - тәжірибелік маңызына байланысты оқушылар мен студенттерге көмекші ақпарат құралы ретінде қызмет атқара алады.

Курстық жұмыстың құрылымы: жұмыс кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I Қазіргі қазақ тілінің фонетикасы

1.1 Қазақ тіліндегі вокализмдердің классификациясы

Фонетика – тіл білімінің ең кішкентай бірліктерін, тіл дыбыстарын зерттейтін тіл білімінің саласы. Тіл дыбыстарының жазбаша көрінісі әріптермен таңбаланса, осы әріптерді зерттейтін ғылым саласы – графика. Сондықтан да фонетика графикамен тығыз байланысты.

Сонымен қатар, фонетика орфоэпиямен де байланысын үзбейді. “Орфоэпия” сөзі грек тілінен аударылғанда “орфо” – дұрыс, “эпос” – сөйлеу деген мағынаны береді. Орфоэпиялық нормаларға тіл дыбыстарының айтылымы, екпіннің дұрыс қойылуы жатады. Мәселен, кейбір сөздер естілуі бойынша жазылады, ал кей сөздердің жазылуы олардың айтылуынан ерекшеленеді, сондықтан морфемалардың біркелкі жазылуының негізгі ережелерін ескере отырып (дауысты немесе дауыссыз дыбыстардың ауысуы орын алатындардан басқа), бізге емле ережелерінің үлкен санын үйрену керек. Сондықтан фонетика орфографиямен және морфемикамен де  байланысты. Орфография да грек тілінен аударылған термин. “Орфо” – дұрыс, “графос” – жазу деген мағынаны білдіреді. Орфографияның қазақ тіліндегі баламасы, беретін мағынасы – емле. Қазақ тілінің сөздіктеріне назар аударып қарастыратын болсақ, “емле” деп орфография, дұрыс жазу және оның ережесін айтамыз делінген [1].