Қоғамның әлеуметтік құрылымы және әлеуметтік институттар

Қоғам - бұл адамдар арасындағы қатынастардың ажырамас өзін-өзі ұйымдастыратын жүйесі. Қоғамның мәні адамдардың өзара қарым-қатынасында жатыр: қоғам - мұндай өзара әрекеттесу процесі, оның формасы мен нәтижесі. Әлеуметтік қатынастар - бұл адамдар арасындағы ең тұрақты және маңызды өзара әрекеттесу, онда индивид әлеуметтікке дейін азаяды.

Қоғам – адамдардың өз қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында өзара байланыстары мен өзара іс-әрекетінің тарихи қалыптасқан нысандарымен біріккен әрі тұрақтылығымен және тұтастығымен, өзін өзі байытуы, жеткілікті болуымен, реттеп отыруымен және өздігімен дамуымен, мәдени дамуының өзара байланыстары мен өзара іс-әрекетінің негізін құрайтын ерекше әлеуметтік нормалар мен құндылықтар көрініс табатын деңгейімен сипатталатын жиынтық.

Қоғам – өзінің жүйесін құраушы элементтері мен ерекше интегралдық қасиеттері бар сапасы жағынан әртүрлі әлеуметтік ішкі жүйелер жиынын қамтитын төтенше күрделі құрылым.

«Қоғам» категориясының анықтамалар жиыны әлеуметтік институттар мен ұйымдар жүйесін білдіреді. Қоғам - әлеуметтік өмір құрайтын адамдардың үлкен тобы.

Азаматтық қоғам - еркін және жауапты азаматтар одағы. Бұл идея ежелгі заманнан пайда болған.Қоғам құрылымында бірнеше сала бар: экономикалық, саяси, әлеуметтік, рухани, олардың әрқайсысы адамның белгілі бір қажеттіліктерін қанағаттандырады. Сонымен, экономикалық сала адамдардың материалдық қажеттіліктеріне - азық-түлікке, киімге, өмір сүрудің материалдық құралдарына сәйкес келеді. Ұйымдастыру қажеттілігі саяси және құқықтық салалар арқылы қамтамасыз етіледі. Әлеуметтік сала адамның қарым-қатынасқа деген қажеттілігіне, рухани - өзін-өзі жүзеге асыруда және өзінің қабілеттерін дамытуға сәйкес келеді.

Қоғам - бұл ажырамас жүйе, сондықтан оның барлық элементтері бір-бірімен тығыз байланысты, бірлікте өмір сүреді. Ішкі жүйелердің бірінің қалыптан тыс немесе нашар жұмыс істеуі басқа ішкі жүйелерге кері әсер етеді. Сонымен қатар, олардың табиғатын анықтайтын қоғамның барлық саласында жүзеге асырылатын жалпы заңдар бар. Қоғам - бұл ішкі жүйелердің бірін басқаларына әсер етпей оқшаулау мүмкін емес органикалық жүйе. Қоғамның әр саласы өз кезегінде көптеген элементтері бар ажырамас жүйе ретінде қарастырылуы керек.

Әлеуметтік құрылым – (лат. structura – құрылым) - қоғамның немесе әлеуметтік топтың ішкі құрылымы, әлеуметтік топ, институттар мен олардың арасындағы өзара қатынастардың реттелген жиынтығы.

Әлеуметтік құрылым негізінде еңбектің қоғамдық бөлінісі, ерекше қажеттіліктер мен мүдделердің, ережелер мен рөлдердің, өмір салтының және әртүрлі әлеуметтік топтардың болуы жатады. Әлеуметтік құрылым ұғымы "таптық құрылым" ұғымынан әлдеқайда кең, өйткені ол қоғамды тек таптарға емес, сонымен қатар басқа да әлеуметтік топтарға, жіктерге бөледі. Әлеуметтік құрылым қоғамның түтастығын және түрақтылығын сақтауда аса маңызды рөл атқарады. Әлеуметтік құрылым мәселелерін әлеуметтік жіктелу теориясы қарастырады.

«Қоғамның әлеуметтің құрылымын» талдау барысында социология ғылымында әлеуметтік стратификация теориясы негізінде атанып жүр, онда әлеуметтік топтарды қоғамдағы рөліне, біртектілік , ұқсастық, тұтастық белгілерін сәйкес топ ішіндегі адамдардың өзара қарым-қатынасына сай объективті және субъективті, үлкен және шағын, ықпалды және ықпалсыз, формалды және формалды емес әлеуметтік топ деп жіктейді.

«Әлеуметтік институт» алғашқы қауымдық қоғамнан қазіргі заманға дейінгі кез келген қоғамда болады. Оларсыз қоғам өзін құрайтын адамдарға қатысты өзінің негізгі функцияларын: біріктіру, қорғау, қамтамасыз ету, тұлғаны әлеуметтендіру, рухани және мәдени даму, т.б орындай алмас еді.

Әлеуметтанушылар «институт» ұғымын құқықтанушылардан алып одан әрі дамыған. Латын тілінен алғанда institutum – орнату, жайластыру. Институция

...