Белоктардың физикалық қасиеттері

Белоктар- тірі организмдерде әртүрлі маңызды қызметтерді атқаратын полипептидтер . Клетканың құрғақ массасының 50% -ін белоктар құрайды.

Белок жөнінде ең алғашқы ғылыми мәлімет берген голландиялық ғалым Мульдер болатын. Ол белоктың құрамында азот бар екенін анықтады және 1938 жылы протеин деген терминді енгізді .

Белоктық заттар өсімдіктерде түзіледі . Ол үшін топырақтағы азот қосылыстары пайдаланылады. Ал бұршақ тұқымдас өсімдіктер ауа құрамындағы азотты пайдаланып, белок түзе алады. Жануарлар дүниесі және адам белокты аминқышқылдарынан және басқа да азоты бар органикалық заттардан синтездейді. Олар ондай заттарды өсімдіктерден және басқа өздері қорек үшін пайдаланатын жануарлардан алады.

Белоктардың ең қарапайым құрамына : көміртегі -50-54%, оттегі 21,5-23,5%, сутегі 6,5-7,3 , азот 15,0-17,6 % күкірт 0,3-2,5 %.

1891 жылы ең алғаш Орыс ғалыми А.Я.Данилевский және оның шәкірттері көптеген белоктардың құрамын,құрылысын ,қасиеттерін зерттеді. Белок молекуласының полипептидтік құрылыс теориясының негізін құрды.

1871 жылы орыс химигі Н.Н.Любавин белоктар амин қышқылдарынан тұратынын анықтады.

1820 жылы А.Бракконо

екі амин қышқылын ашты – желатиннен глицинді,ал бұлшық еттерден-лейцинді

1951 жылы Л.Полинг пен Р.Кори

белок молекуласында α-спиральдік , β-қатпарланған қабатының бар екенін анықтады

1946 жылы

У.Стейн мен С.Мур ең алғашқы рет белоктардың амин қышқылдық құрамын анықтады.

1925 жылы ең соңғы амин қышқылы треонинді С.Шрайвер көмекшілерімен бірге сұлыдан тапты.

Белок молекуласының құрамындағы ең басты компонент –аминқышқылдары . Бірқатар белоктардың молекулалары тек аминқышқылы қалдықтарынан ғана құрылған , мысалы , инсулин,рибонуклеза . Кейбір белоктардың молекулаларының құрамына аминқышқылдарының қалдықтары және басқа қосылыстар кіреді.

Табиғатта 80 артық аминқышқылдары бар . Соның ішінде тек 20-сы ғана белоктың құрамына кіреді, Соның ішінде 19-α- амиқышқылы және 1 –иминқышқылы (пролин) Барлық тірі организмдердің , бактериядан бастап адамға шейін, белоктары 20 амиқышқылдарынан тұрады. Олар бір-бірімен ретті түрде жалғасып неше түрлі белок молекуласын құрайды.

Белоктардың физикалық қасиеттері

Белоктарға тән физикалық қасиеттердің бірі – молекулаларының бетіне кіші молекулалы органикалық қосылыстар мен иондарды абсорбциялау қабілеті.

Белоктардың транспорттық қабілеті осы қасиетімен тығыз байланысты.

Белок ерітіндісі каплоидты ерітінді және каплоиды ерітінділердің барлық қасиеттеріне ие .Белоктардың каплоидты ерітінділері тұрақты келеді, оған екі себеп бар: 1.Белок бөлшектері электр заряд алып жүреді, 2.Белок молекулаларының айнала сыртын бірнеше қабаттан тұратын тығыз су қабықшасы қоршап тұрады. Бұл фактор белок молекулаларының бір-бірімен