Эдафикалық факторлар

Қазақстан Республикасы білім және ғылым министрлігі

Әл - Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

Факультеті «Биология және биотехнология»

Кафедрасы «Биоалуантүрлілік және биоресурстар»

[pic 1]

СӨЖ

Тақырыбы:  Эдафикалық факторлар.

Орындаған: Аманбекова С.Б.

Тексерген: Коржынбаева Н.З

Алматы, 2024

Жоспар:

1. Кіріспе

2. Негізгі бөлім:

2.1 Топырақ;

2.2 Генетикалық көкжиектер;

2.3 Топырақтың құрылымы;

2.4 Топырақтың құрамы

2.5 Топырақтың қышқылдығына қарай түрлері

4. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

       Грек сөзі " эдафос "" жер "немесе"топырақ" дегенді білдіреді. Топырақпен (жер үсті экожүйелері үшін) немесе су объектілерінің топырақтарымен (су экожүйелері үшін) байланысты экологиялық факторлар эдафикалық деп аталады. Дәстүр бойынша, олар абиотикалық құрамда қарастырылады, дегенмен абиотикалық факторлардан биотикалық факторларға ауысу ретінде қарастырған дұрыс. Біз алдымен топырақ туралы сөйлесетін боламыз, егер олар экономикалық маңыздылығына байланысты су объектілерінің топырақтарына қарағанда жақсы зерттелсе.

Негізгі бөлім

2.1 Топырақ генетика

Топырақ-бұл өте күрделі формация, ол біз оған беретін анықтаманың күрделілігінде де көрінеді. Топырақ тірі және өлі организмдердің, күн жылуының және жауын-шашынның әсерінен тау жыныстарының (аналық) өзгеруінен туындаған жер үсті қабаты деп аталады. Іс жүзінде топырақ – бұл атмосфера мен астыңғы жыныстар арасындағы салыстырмалы түрде жұқа қабат (бірнеше ондаған сантиметрге дейін және сирек жағдайларда 1 м немесе одан да көп). Дәл осы қабат тіршіліктің шоғырлануы, көптеген тірі организмдердің тіршілік ету ортасы, жердегі экожүйелердегі көптеген қоректік тізбектердің басталуы болып табылады.

      Топырақ-атмосфера, гидросфера, литосфера және тірі организмдер арасындағы байланыс. Сонымен қатар, ол өзіне ғана тән бірқатар қасиеттерге ие. Фитобиомасса өндіру қабілеті, яғни өсімдіктердің өсуі мен дамуын қамтамасыз ету, топырақтың құнарлылығы деп аталады.

     Топырақта Биогеохимиялық циклдардың құрамдас бөлігі болып табылатын әртүрлі химиялық процестер үнемі жүреді. Топырақ-бұл сыртқы ортамен материалдық және энергетикалық өзара әрекеттесетін және заттар айналымының биологиялық цикліне ішінара қатысатын биоминералды (биокос) динамикалық жүйе. Биосферада топырақ жамылғысы арнайы Биогеохимиялық қабықты – педосфераны құрайды.

     Топырақтанудың негізін қалаушы және топырақтың бірінші классификациясының авторы (1886 жылы жарияланған) - орыс ғалымы Василий Васильевич Докучаев.

     Тік топырақ кесіндісін қарастырған кезде оның гетерогенділігі, қабаттылығы бірден назар аударады. Олар топырақтың құрылымы туралы айтқан кезде оны білдіреді. Топырақ қабаттары немесе оның генетикалық горизонттары бір-бірінен түсі, құрылымы, қосылуы және көбінесе механикалық құрамы бойынша ерекшеленеді, оларда микробиологиялық процестер әр түрлі жүреді.

     Әдетте келесі генетикалық көкжиектер ажыратылады: АП-егістік, А0 - орман қоқысы, АД-шымтезек, а-гумус – аккумулятивті, А1-гумус – элювиалды, А2 – элювиалды, В – иллювиалды, өтпелі, G – глей, С – аналық тұқым, Д-негізгі тұқым.

     Егістік горизонт (АП) топырақтың жоғарғы қабаттары есебінен қалыптасады. Топырақ түріне және егістік горизонттың қуатына байланысты оған бүкіл А1 гумус горизонты немесе оның бөлігі кіреді; екінші жағдайда егістік горизонттың құрамына төменде орналасқан горизонттар кіреді, ал тың жер жыртылған жағдайда егістік горизонттың құрамына орман қоқысы да кіреді.