Құндылық философиясы

[pic 1][pic 2][pic 3][pic 4][pic 5][pic 6][pic 7][pic 8][pic 9][pic 10][pic 11][pic 12][pic 13][pic 14][pic 15][pic 16][pic 17][pic 18]

ҚҰНДЫЛЫҚ ФИЛОСОФИЯСЫ

[pic 19][pic 20][pic 21][pic 22][pic 23][pic 24][pic 25][pic 26][pic 27][pic 28]

Құндылық - жалпы түрде философиялық және гуманитарлық Дискурстар жүйесіндегі негізгі тұжырымдарды; яғни біріншіден, белгілі бір ақиқат құбылысының оң немесе теріс маңыздылығын, оның экзистенциалды және сапалық сипаттамаларынан (Объектілік құндылықтардан) алшақтатуда, екіншіден, құбылысты бағалау жағын білдіреін қоғамдық сана."Құндылық" сөзі белгілі бір объектілер мен құбылыстардың адами, әлеуметтік және мәдени маңыздылығын көрсету үшін қолданылатын, сонымен бірге бір жағынан — тиісті, мақсатты, логикалық негіз әлеміне, екінші жағынан — саяси экономиканың негізгі категориясына — құтты маңыз беретін философиялық ұғым.

[pic 29][pic 30][pic 31][pic 32][pic 33][pic 34][pic 35][pic 36][pic 37][pic 38]

Аксиология (грекше ахіа - құндылық және logos - ілім) – құндылық табиғатын философиялық тұрғыдан зерттеу. Аксиология философияда Х1Хғ. аяғы-ХХғ. басында философияның жалпы «құндылық мәселесіне» қатысты кейбір күрделі мәселелерді шешуге тырысқан әрекет ретінде дүниеге келді.

Құндылық мәселесі, барлық нәрсенің жаппай шешімі сипатына ие болады және ерекше, ғылыми зерттеуден тыс, дүниеге көзқарастың өзіндік тәсілі деп есептелінеді. Аксиология үш түрдің құндылық теориялары болып саналады.

[pic 39][pic 40]Қ Ұ Н Д Ы Л Ы Қ

Объективті-идеалистік теориялар (неокантшылдық, гуссерль феноменологиясының өкілдері М.Шелер мен Н.Гартман, неотомизм, интуитивизм) құндылықты кеңістік пен уақыттан тыс тұрған одүниелік нәрсе ретінде түсіндіреді.

Субъективті-идеалистік теориялардың логикалық позитивизмнің, эмотивизмнің, этикадағы лингвистикалық талдаудың, аффективтік – ерік теорияларын жақтаушылары У.Эрбаннын, Д.Проллдың, К.Люистің құндылық жақтастары құндылықты тек адамның немесе жалпы табиғат заңдарының табиғи қажеттерінің көрінісі ретінде қарастырады.

Құндылықтың натуралистік теориясын (Мүдде теориясы,эволюциялық этика,космостық телеология этикасы) адамның табиғи қажеттерінің немесе жалпы табиғат заңдарының көрінісі ретінде түсіндіреді.

[pic 41][pic 42][pic 43][pic 44][pic 45][pic 46][pic 47][pic 48][pic 49][pic 50]

Сыртқы құндылықтар, объекттің немесе құбылыстың қасиеттері ретінде әрекет етеді, бірақ олар объекттің табиғатына немесе ішкі құрылымына байланысты емес, керсінше адамның әлеуметтік өмір саласына қатысып, белгілі бір әлеуметтік қатынастардың тасымалдаушысына айналғандықғы. Адам үшін құндылықтар оның мүдделерінің туындысы ретінде қызмет етеді, ал оның санасы үшін олар объективті және әлеуметтік шындықтағы күнделікті бағдарлардың рөлін, оның көзқарастарымен қоршаған заттарымен құбылыстарға практикалық қатынастарын орындайды. Тиісті құбылыстарды бағалау процедуралары жүргізілетін әдістер мен критерийлер қоғамдық санада және мәдениетте "субъективті құндылықтар" ретінде адам қызметінің бағдарлары болып бекітіледі.

[pic 51][pic 52]Қ Ұ Н Д Ы Л Ы Қ

Құндылықтар адамның әлеуметтік-мәдени белсенділігінің шектігін белгілейді. Олар мәдениеттің әсерінен, менталитетті түрде берілген мазмұн ретінде түсіндіріледі, әлеуметтік өмірдің өзгермелі әртүрлілігіне оның инварианттары ретінде енгізіледі: әртүрлі уақытша режимдерді (өткен, қазіргі, болашақ) байланыстыру; ондағы барлық элементтерге аксиологиялық мән бере отырып, адам өмірінің кеңістігін семиотизациялау; басымдық жүйелерін, әлеуметтік тану әдістерін, бағалау критерийлерін белгілеу; әлемде күрделі және көп деңгейлі бағдарлау жүйелерін құру; мағыналарды негіздеу.